Giriş
AB, engellilerin durumuna daha fazla önem veriyor ve gerçek bir AB engellilik politikasını hangi yasal zemine oturtacağı sorusu giderek daha önemli hale geldi.
Engelliler için fırsat eşitliği ile ilgili faaliyetler yıllar önce 1959’da Avrupa Konseyi’nde Sosyal ve Halk Sağlığı Alanında Kısmi Anlaşma çerçevesinde başlamıştır. 1996’da Avrupa Komisyonu, ‘Engelli Kişiler için Fırsat Eşitliği’ – Yeni Bir Avrupa Topluluğu Engellilik Stratejisi başlıklı bir bildiri yayınladı. Ayrımcılıkla mücadeleye yönelik özel önlemler uygulandı ve Mayıs 1999’da sosyal ortaklar, Engelli Kişilerin İstihdamı Ortak Bildirgesi’ni resmen kabul etti.
Bir diğer önemli belge olan Avrupa Konseyi Engelliler Eylem Planı 2006-2015, topluma tam ve aktif katılımı, eşit fırsatları, ayrımcılık yapmamayı, yerel toplulukta bağımsız yaşamayı, kısacası tüm engelli insanlar için tam vatandaşlığı garanti eder. Plan, insan haklarına dayalı engellilik politikası ve mevzuatı için on yıllık bir referans çerçevesi sağlar. On beş kilit eylemi, 40’tan fazla hedefi ve üye devletler tarafından üstlenilecek 160’tan fazla spesifik aksiyonu kapsamaktadır.
Engellilerin haklarına ilişkin AB girişimlerinin geliştirilmesinde, bu kapsayıcı yasal ve politik çerçevelerin dikkate alınması önemlidir:
BM Engellilerin Haklarına Dair Sözleşme – tüm engellilerin diğer herkes gibi toplumun medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamına katılma hakkına sahip olduğunu açıklayan uluslararası bir insan hakları sözleşmesidir. Sözleşme, tüm engellilerin bu haklardan tam olarak yararlanmasını sağlamak ve teşvik etmek için kamu ve özel makamların ne yapması gerektiğini söylüyor. Tüm AB Üye Devletleri ve Avrupa Birliği bu önemli yasal çerçeveyi onaylamıştır.
Avrupa Temel Haklar Şartı, AB’de yaşayan herkesin temel haklarını bir araya getiriyor. Şart, AB’de yasal olarak bağlayıcıdır. Bu, ulusal hükümetler de dahil olmak üzere AB’nin tüm kurumlarının ve organlarının, AB yasa ve politikasını hazırlarken Şart’ta yer alan haklara saygı duyması gerektiği anlamına gelir. Ulusal düzeyde, politika yapıcılar AB hukukunu uygularken Şart’a saygı göstermelidir.
Faaliyetlerine devam etmek için AB, engelsiz bir Avrupa’yı teşvik etmek ve engellilerin haklarından yararlanabilmeleri ve topluma ve ekonomiye tam olarak katılabilmeleri için onları güçlendirmek için bir “Avrupa Engellilik Stratejisi 2010-2020” yayınladı. Bu strateji, engellilik politikasının uygulanması için bir dizi hedef ve eylemi açıklar. Stratejinin öncelikli alanları erişilebilirliğe odaklanmaktadır: Katılım; Eşitlik; İş; Eğitim ve öğretim; Sosyal koruma; Sağlık ve Dış eylem (external action).
Bir sonraki programlama dönemi yaklaşırken, dikkate alınması gereken noktalar hakkında bazı kritik açıklamalar ve öneriler şunlardır: Zihinsel/çoklu/ağır engelliliğe atıfta bulunulmamaktadır – strateji belgesinin tamamı temel olarak fiziksel engelli kişilerin özel durumuna odaklanır- ve tek taraflı bir Avrupalı imajı verir.
Diğer konular: Bağımsız Yaşam; Yaşam kalitesi; Engelliler için hizmet sağlayıcılar ve hizmet kalitesi; Engelli kişilerle çalışan ana akım ve uzman personelin eğitimi; Engelliler için finansmanın sürdürülebilirliği, yeni programlama dönemi stratejisinin bir önceliği olmalıdır.
Avrupa Yapısal ve Yatırım Fonları (ESIF), AB bütçesinin ikinci büyük bölümünü oluşturmaktadır. 2014-2020 için, bu Fonlar, diğerlerinin yanı sıra, erişilebilirliği iyileştirmeyi, yoksulluk ve sosyal dışlanma ile mücadele etmeyi ve AB’de engelliler için eğitim ve istihdam fırsatlarını artırmayı amaçlamaktadır. Engellilerin temsili kuruluşlarının ve engellilerin kendilerine danışılması, dahil edilmesi ve destek alınması gerekliliği vardır.
